الوافیه فی اصول الفقه (کتاب)

از دانشنامه‌ی اسلامی


نویسنده عبدالله بن محمد تونی
موضوع حقيقت و مجاز
زبان عربی
تعداد جلد 1
تحقيق محمدحسين رضوي

الوافية في أصول الفقه

کتابی است از ملاعبدالله فاضل تونی از فقهای شیعه قرن یازدهم در فن اصول فقه. این کتاب پس از مولف مورد توجه فقهای امامیه بوده است و چندین تن از آنها آن را شرح نموده‌اند.

مؤلف

عبدالله بن محمد بشروى خراسانى، مشهور به فاضل تونى.(م 1071 ق)، عالمى فاضل، فقیه، صالح، عابد، پارسا و یكى از اعلام بزرگ شیعه در قرن یازدهم بوده است. گفته شده كه وى در علم و كمال و فضیلت و تقوا به مرحوم مقدس اردبیلى شباهت داشته است و چون حر عاملى معاصر او بوده، بهتر از هر كس دیگر او را در امل الآمل توصیف نموده است.

وى مدتى در اصفهان در مدرسه ملا عبدالله مشغول تحصیل بود، سپس به مشهد رفت و مدتى در آنجا مى ماند، آنگاه به عزم زیارت ائمه از راه قزوین عازم عتبات شد، اما به درخواست خلیل قزوینى مدتى هم در قزوین ماند و سپس عازم زیارت گردید و در میان راه در كرمانشاه دیده از جهان فروبست. شاید رحلت وى در برگشت از زیارت بوده است.

از آثار او می توان به شرح الارشاد در فقه، فوائد المدینه در اصول، وافیه در اصول اشاره نمود

معرفى اجمالى كتاب

این كتاب در اصول فقه شیعه امامیه و از بهترین كتب این فن است. كتاب وافیه مورد توجه و مرجع بسیارى از فقها و اصولیونى بوده كه بعد از فاضل تونى آمده اند. صاحب الذریعه در مورد كتاب وافیه چنین مى نویسد: «فهذه رسالة وافیة و جملة شافیة محتویة على تحقیق المهم من المسائل سيّما مباحث الأدلّة العقلیة و مباحث الاجتهاد والتقلید و باب التراجیح...».

این كتاب حاوى مسایل زیر است:

  • مقدمه: تعریف اصول فقه، حقیقت و مجاز
  • باب اول: «در اوامر و نواهى»
  • باب دوم: «در عام و خاص»
  • باب سوم: «در ادله شرعى»
  • باب چهارم: «در ادله عقلى»
  • باب پنجم: «در اجتهاد و تقلید»
  • باب ششم: «در تعادل و تراجیح»

شروح و تعلیقات

شرح الوافیه، تألیف سید جواد عاملى، صاحب مفتاح الكرامه (م 1226ق)؛ شرح الوافیه، نوشته سید حسن حسینى؛ شرح الوافیه، نوشته سید صدرالدین محمد بن میرمحمدباقر رضوى قمى؛ شرح الوافیه، نوشته سید بحرالعلوم محمدمهدى بن سید مرتضى بن سید محمد طباطبائى بروجردى غروى (م 1212 ق).

وضعیت نشر

این كتاب به وسیله مجمع الفكر الاسلامى به تحقیق سید محمد حسینى رضوى كشمیرى چاپ و منتشر شده است.

پانویس

  1. مهمل الآمل؛ الذریعة، ج 15، ص 74؛ روضات الجنات، ج 4، ص 244.
  2. الذریعة، ج 25، ص 17.

منابع

محمدرضا ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی

متن کتاب الوافية في أصول الفقه

الوافية في أصول الفقه

منابع اصول فقه
متون به ترتیب تاریخ وفات مولفین
التذکرة بأصول الفقه

شیخ مفید

(م413ق)

الذریعه

سید مرتضی

(436-335)

عدة الاصول

شیخ طوسی

(460-385)

غنیة النزوع

ابن زهره

(585-510)

تهذیب الوصول

علامه حلی

(726-648)

مبادی الوصول

علامه حلی

(726-648)

القوائد و الفوائد

شهید اول

(786-734)

تمهید القوائد

شهید ثانی

(965-911)

معالم الدین

صاحب معالم

(م1011)

زبدة الاصول

شیخ بهائی

(1030-953)

الوافیه فی الاصول

فاضل تونی

(م 1071)

الفوائد الحائریه

وحید بهبهانی

(م1206)

قوانین الاصول

میرزای قمی

(م1231)

فرائد الاصول

شیخ انصاری

(م1281)

کفایة الاصول

آخوند خراسانی

(م1329)

مفاتیح الاصول

سید محمد مجاهد

(م1342)

فوائد الاصول (نائینی)

میرزا محمدحسین نائینی

(1355-1276)

وقایة الأذهان

محمد رضا نجفی اصفهانی

(م 1362)

اصول الفقه

شيخ محمدرضا مظفر

(م 1383)

منتهی الاصول

سید محمد حسن بجنوردی

(1395-1316)

المعالم الجدیده

سید محمد باقر صدر

(1399-1355)

اصول الاستنباط

سید علی نقی حیدری

(1403-1325)

مناهج الوصول

امام خمینی

(1409-1320)

الاصول العامه

سید محمد تقی حکیم

(1346-)

شروح
شروح معالم الدین ← حاشیه معالم، سلطان العلماء (م 1064) - حاشیه معالم، ملا محمد صالح مازندرانی (م 1081) - هدایة المسترشدین، شیخ محمدتقی اصفهانی (م 1248)
شروح فرائد الاصول ← أوثق الوسائل، میرزا موسی بن جعفر بن احمد تبریزی - بحر الفوائد، میرزا محمد حسن آشتیانی - درر الفوائد فی الحاشیه علی الفرائد، آخوند خراسانی - فوائد الرضویه، آقا رضا همدانی
شروح کفایه ← انوار الهدایه، امام خمینی - حاشیة الکفایه، علامه طباطبائی - الحاشیة علی الکفایه، سید حسین بروجردی - حقائق الاصول، سید محسن حکیم - عنایة الاصول، سید مرتضی حسینی یزدی

منتهی الدرایه، سید محمد جعفر جزائری شوشتری - نهایة الدرایة، آیت الله کمپانی - نهایة النهایة، میرزا علی ایروانی